گفت‌وگو با دکتر حامد ثابت از اعضای هیات مدیره انجمن جوشکاری و آزمایش‌های غیرمخرب ایران و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد؛ اهمیت جوشکاری در توسعه صنایع معدنی کشور در حال افزایش است    
اشاره: اتصالات یکی از مهمترین فرآیندهای ساخت و تولید هستند به‌نحوی که بیشتر از 90 درصد محصولات فلزی و غیرفلزی، با فرآیندهای اتصال موقت و بیش از 50 درصد آنها با فرآیندهای اتصال دائمی یا همان جوشکاری به هم متصل می‌شوند. جوشکاری یکی از پرکاربردترین فرآیندهای اتصال و البته مهمترین آنها است. سرعت تولید بالا، عدم محدودیت در ضخامت قطعات، ایجاد اتصالات آب‌بندی و... از مهمترین خصوصیات اتصالات جوشکاری شده هستند. نمونه‌هایی از کاربرد جوشکاری را می‌توان در صنایع کشتی‌سازی، خودروسازی، نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاهی و حتی صنایع الکترونیک و الکتروتکنیک مشاهده کرد. به عبارت دیگر می‌توان به جرات گفت که اکثر صنایع به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با فرآیندهای جوشکاری در ارتباط هستند.

با توجه به‌رشد روزافزون این صنعت در دنیا و جایگاه پر اهمیت آن در صنایع ذکر شده، بر آن شدیم تا به بررسی اجمالی وضعیت این تکنولوژی کاربردی در کشورمان بپردازیم. از این رو گفت‌وگویی را با دکتر حامد ثابت از اعضای هیات مدیره انجمن جوشکاری و تست‌های غیرمخرب ایران و یکی از دست‌اندرکاران این صنعت در کشورمان انجام دادیم. همچنین ایشان عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج نیز هستند.


آقای دکتر، در ابتدا کمی در مورد فرآیند جوشکاری و اهمیت آن در صنعت بگویید؟ 

جوشکاری فرآیندی است که برای اتصال قطعات به‌کار گرفته می‌شود و انواع مواد از قبیل فلزات، پلیمرهای، سرامیک‌ها و... را شامل می‌شود، بیشترین کاربرد جوشکاری در اتصالات مواد فلزی دیده می‌شود. موارد کاربرد جوشکاری به چند دسته تقسیم می‌شوند، جوشکاری برای ساخت و تولید سازه‌ها و قطعات، جوشکاری برای تعمیرات مانند قطعات ریختگی و یا قطعاتی که در حین سرویس خراب می‌شوند را می‌توان با فرآیند جوشکاری تعمیر کرد.

همچنین کاربرد دیگر جوشکاری ایجاد لایه‌های مقاوم به سایش و خوردگی در صنایعی که در آن تجهیزات تحت خوردگی و سایش بالا قرار دارند که می‌توان به صنایع معدنی و راه‌سازی اشاره کرد.

یکی دیگر از کاربردهای جالب توجه جوشکاری کارهای هنری و ساخت قطعات و لوازم هنری مانند مجسمه‌ها، نمادها، فرفرژه‌ها، صندلی‌های فلزی و... اشاره کرد.

از طرف دیگر ما جوشکاری را می‌توانیم به دو دسته کلی جوشکاری برای ساخت سازه‌های مهندسی و جوشکاری برای ساخت سازه‌های غیرمهندسی تقسیم‌بندی کنیم که عمدتا بحث ما در صنعت ساخت سازه‌های مهندسی هستند که باید توانایی تحمل بار و نیروهای وارده بر قطعه را داشته باشند.

از این رو جوشکاری وظیفه بسیار مهم و خطیری را برعهده دارد تا بتواند هم کیفیت ظاهری خوبی را برای ما داشته باشد و هم این که استحکام و خواص مکانیکی مناسبی را برای ما ایجاد کند.

طبق آمار جهانی 90 درصد محصولات صنعتی تولید شده به‌صورت نیمه ساخته هستند، مانند لوله‌ها، ورق‌ها و... که معمولا با روش‌های مختلف اتصالات به یکدیگر متصل می‌شوند که فرآیندهای جوشکاری 50 درصد این مقدار را دربر می‌گیرند.

بنابراین می‌توان گفت که 50 درصد فلز تولیدی در دنیا بدون توجه به جنس آن تحت یکی از فرآیندهای جوشکاری متصل و کامل می‌شود.

از این رو اهمیت صنعت جوشکاری برای ساخت سازه‌ها و قطعات مهندسی آشکار می‌شود.


در حال حاضر وضعیت نیروی انسانی از نظر استانداردهای جوشکاری در صنعت ما چگونه است؟ آیا در سطح معیارها و استانداردهای بین‌المللی هستیم؟

در اینجا دو بحث داریم، یکی بحث جوشکاری و دیگری بحث بازرسی جوش است.

در بحث جوشکاری سازمان‌ها و موسساتی در کشور وجود دارند که مطابق با استاندارد ISO9606 گواهینامه‌های جوشکاری ارائه می‌کنند که جوشکارانی که صلاحیت دارند می‌توانند بعد از دیدن دوره‌های آموزشی و گذراندن آزمون‌های مهارتی این گواهینامه‌ها را دریافت کنند.

همچنین از دوره‌های آموزشی موجود در کشور می‌توان به دوره‌های آموزشی پتروشیمی و همچنین سازمان فنی حرفه‌ای اشاره کرد که به صورت رایگان نیروهای انسانی مورد نیاز صنعت را تحت آموزش قرار می‌دهند و در حقیقت این دوره‌ها پیش نیازی است که آنها را برای اخذ گواهینامه‌های بین‌المللی آماده می‌کند که بتوانند در پروژه‌های مهم داخلی و حتی پروژه‌هایی در سطح بین‌المللی فعالیت کنند.

بعد از بحث جوشکار به مهندس جوش می‌رسیم. به‌طور کلی مهندس جوش وظیفه کنترل جوشکاری را در فرآیندهای جوشکاری بر عهده دارد.

در زمینه مهندسی جوش نیز سازمان‌ها و مراکزی از قبیل انستیتو بین‌المللی جوش دوره‌هایی را برای آموزش مهندسین جوش طراحی کرده‌اند که این دوره‌ها توسط 600 موسسه در سراسر دنیا ارائه می‌شوند و خوشبختانه در ایران نیز چندین موسسه هستند که دارای این‌گونه مجوزهای بین‌المللی هستند و افرادی را تربیت می‌کنند که مطابق با استانداردهای جهانی عهده دار کنترل عملیات‌های جوشکاری هستند و ISO3834 مهندسی جوش را تحت عنوان هماهنگ کننده عملیات جوشکاری یا Welding Coordinator می‌شناسد.

نکته بعدی بحث بازرسی جوش است. در حال حاضر در ایران سیستم ما سیستم اپراتوری بازرسی است که به سیستم ASNT در کشور ما مشهور بوده و شامل دوره‌هایی از قبیل UT، RT، MT و ... است که در سطوح مختلف ارائه می‌شوند و تمامی افراد با هر مدرک تحصیلی می‌توانند این دوره‌ها را گذرانده و گواهینامه آن را دریافت کنند و به‌عنوان بازرس جوش در پروژه‌ها فعالیت کنند.


اصلا ضرورت اجرای این قوانین و استانداردها چیست؟ و چرا مراکز صنعتی ما باید استاندارد ISO3834 در محصولات و یا سازه‌های خود اعمال کنند؟ 

اجازه دهید تا این‌گونه به سوال شما پاسخ دهم. در حال حاضر اگر شما بخواهید محصولی را به اروپا و یا کشورهای دیگر صادر کنید و این محصول یا حتی قسمت کوچکی از آن با عملیات‌های جوشکاری در ارتباط باشد، باید توسط استاندارد ISO3834 تایید شده باشد.

به‌طور مثال اگر شما محصولی تولید کنید مانند خودرو که استاندارد ذکر شده آن را تایید کند می‌تواند به کشورهای دیگر صادر شود.

از این رو با توجه به تلاش‌های اخیر کشورمان برای ورود به بازارهای جهانی(WTO) یکی از نکاتی که به‌طور حتم باید به آن توجه شود رعایت استاندارد‌های بین‌المللی در محصولات در ارتباط با جوشکاری است.

بنابراین شرکت‌ها و سازمان‌های صنعتی از قبیل صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، معدنی و... که به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم با فرآیندهای جوشکاری در ارتباط هستند و درصدد شرکت در مناقصه‌های بین‌المللی هستند، باید برای اخذ استاندارد ISO3834 اقدام کنند.

پس این استانداردها ما را با سرعت بیشتری به سمت بازارهای جهانی سوق می‌دهند، در غیر این صورت امکان صادرات محصولات میسر نخواهد بود.


آیا این گواهینامه‌ها در داخل ایران نیز ارائه می‌شوند یا از خارج از کشور باید اخذ شوند؟ 

بله، انستیتو بین‌المللی جوش در 55 کشور جهان نماینده رسمی دارد که کشور ما نیز شامل این کشورها می‌شود.

این نماینده رسمی علاوه بر دوره‌های آموزش جوشکاری و مهندسی جوش، از طرف انستیتو بین‌المللی جوش اجازه صدور گواهینامه ISO3834 را به تمامی سازمان‌ها و صنایع واجد شرایط دارد.


لطفا راجع به انجمن جوشکاری و تست‌های غیرمخرب ایران و فعالیت‌هایش توضیح دهید؟ 

انجمن جوشکاری و تست‌های غیرمخرب یک انجمن علمی وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری است و مثل سایر انجمن‌های علمی در حوزه تخصصی جوشکاری و NDT یا آزمون‌های غیرمخرب فعالیت می‌کند.

از مهمترین فعالیت‌های انجمن جوشکاری ایران می‌توان به ارائه دوره‌های آموزشی صنعتی برای مهندسین، چاپ مجله جوشکاری که یک مجله تخصصی در زمینه جوشکاری است، مشاوره‌های مهندسی برای صنایع، شرکت‌ها و سازمان‌های صنعتی و همچنین برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های ملی، اشاره کرد.

این انجمن تنها مرجع رسمی کشور در زمینه جوشکاری، تکنولوژی‌های جوشکاری و آزمایش‌های غیرمخرب است.


یکی از بحث‌هایی که در صنایع معدنی مطرح است معضل سایش قطعات و تجهیزات است آیا با فرآیندهای جوشکاری می‌توان این مشکلات را کمتر کرد؟ 

بله ما می‌توانیم با فرآیند‌های جوشکاری نسبت به بازسازی و تعمیر قطعات تحت سایش اقدام کنیم. در ضمن ما با جوشکاری می‌توانیم لایه‌های مقاوم به سایش و خوردگی را بر روی سطح قطعات صنعتی و معدنی ایجاد کنیم تا عمر کاری قطعات افزایش پیدا کند.

از آنجایی که در صنایع معدنی قطعات با سایش شدید همراهند، لذا فرآیند‌های متداول بهبود مقاومت به سایش از قبیل فرآیند‌های عملیات حرارتی با توجه به حجم قطعات و میزان سایش بالا جوابگو نخواهند بود، از این رو یکی از راه‌های مناسب نشاندن لایه‌های قطور و مستحکم از طریق فرآیند جوشکاری است.


نظر شما در مورد آموزش‌های کنونی ارائه شده در کشورمان در صنعت جوش چیست؟ 

به‌طور کلی آموزش‌های صنعت جوش را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد: آموزش‌های دانشگاهی، آموزش‌های صنعتی و آموزش‌های قبل از دانشگاهی. در آموزش‌های دانشگاهی ما دوره‌های فوق دیپلم و لیسانس ناپیوسته جوشکاری در کشور داریم که اینها عمدتاً در سطوح علمی کاربردی هستند و در مقاطع بالاتر فوق لیسانس و دکتری جوشکاری را نیز داریم.

در آموزش‌های صنعتی تنوع بسیار زیادی وجود دارد و عمدتا شرکت‌هایی که دراین زمینه فعالیت می‌کنند دو نوع گواهینامه می‌دهند، گواهینامه داخلی خودشان و دیگری گواهینامه خارجی که تحت لیسانس موسسات خارجی است.

اما آموزش‌های قبل از دانشگاهی عمدتا در مراکز کار و دانش و فنی و حرفه‌ای ارائه می‌شوند که در رشته صنایع فلزی نیز دانش آموزانی در این زمینه تربیت می‌شوند. پس در نتیجه وضعیت کشورمان از این لحاظ بسیار مناسب است.

اما مشکل اساسی که وجود دارد این است که متولیان آموزش در این سه دسته کاملا با یکدیگر متفاوت هستند به این معنی که در مقاطع قبل از دانشگاهی متولی آموزش، سازمان آموزش و پرورش است، در مقطع دانشگاهی متولی آموزش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و متولی آموزش‌های صنعتی نیز وزارت کار و امور اجتماعی است پس بزرگترین مشکل در این زمینه، پراکندگی آموزش است و این آموزش‌ها هماهنگی و همخوانی چندانی با یکدیگر ندارند.

این در حالی است که در اکثر کشورهای صنعتی دنیا سیستم‌های آموزشی یکپارچه و هماهنگ هستند و تمام تصمیم‌گیری‌های آموزشی در سطوح ذکر شده بالا توسط یک مرجع انجام می‌شود.

این مرجعیت در تمامی کشورهای دنیا برعهده انجمن‌ها بوده اما در کشور ما این مرجعیت از انجمن جوشکاری صلب شده است.

بنابراین امیدواریم که با یکپارچه کردن سازمان‌ها و موسسات درگیر با آموزش جوشکاری به مانند کشورهای صنعتی، ما نیز دارای یک مرجعیت واحد در این زمینه شویم و بتوانیم نتیجه بهتری از این آموزش‌ها بگیریم.


نظر شما در مورد تاسیس یک رشته مستقل جوشکاری در دانشگاه چیست؟ آیا ضرورتی در این‌باره احساس نمی‌شود؟ 

بله کاملا احساس می‌شود. در دانشگاه‌های کشورهایی مانند ایالات متحده، روسیه، آلمان و دیگر کشورهای صنعتی، دانشکده‌ای با نام مهندسی جوش وجود دارد اما در دانشگاه‌های کشور ما رشته جوشکاری به صورت پراکنده ارائه می‌شود به‌طور مثال هم در دانشکده متالورژی و هم در دانشکده مکانیک آموزش‌هایی در زمینه جوشکاری داده می‌شود که این دو موازی یکدیگر حرکت می‌کنند و موجب بروز مشکلاتی می‌‌شوند.

با توجه به اهمیت این رشته، من پیشنهاد می‌کنم تا وزارت علوم اولین دانشکده مهندسی جوش را در یکی از دانشگاه‌ها تاسیس کند تا بتوانیم متخصصین در این زمینه که تعداد آنها نیز محدود هم است در این دانشکده به خدمت بگیریم و آنها به‌طور مستقل و یکپارچه به آموزش و تربیت نیروها بپردازند.


وضعیت اشتغال مهندسان جوشکاری و افرادی که در این زمینه دوره‌های خاصی را گذرانده‌اند چگونه است؟ 

در واقع این افراد از وضعیت اشتغال خوبی برخوردار هستند.

چون در حال حاضر ما با کمبود نیروهای متخصص در زمینه جوشکاری مواجه هستیم و مراکز صنعتی ما از افرادی که در این زمینه مهارت دیده باشند و همچنین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، استقبال می‌کنند که در حال حاضر در پروژه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، معدن و دیگر صنایع این افراد مشغول به فعالیت هستند. از این رو صنعت جوشکاری کمک شایانی را در زمینه اشتغال به جوانان این مرز و بوم کرده است.


به‌عنوان سوال آخر، آینده صنعت جوش در کشور و در دنیا را چگونه می‌بینید؟ 

با توجه به توسعه سریع صنایع کشور و نیاز به ساخت و تولید به‌ویژه ساخت کارخانجات، نیروگاه‌ها، سازه‌های عظیم مهندسی و توسعه معادن وضعیت بسیار خوبی را در اشتغال تمام رده‌ها اعم از کارگر، تکنیسین و مهندس می‌توان پیش‌بینی کرد.

همچنین از نظر علمی و آموزشی هر ساله با برگزاری همایش‌های داخلی و بین‌المللی در این زمینه می‌توان به آینده این صنعت امیدوار بود.

همان‌طور که می‌دانید در حال حاضر توسعه تکنولوژی به ابداع و توسعه مواد بسیار وابسته شده است، از این رو تا مواد جدیدتر و کارآمدتر وارد عرصه صنعت نشوند تکنولوژی با پیشرفت چندانی مواجه نخواهد شد.

حال اگر علم مواد توسعه یابد اما نشود این مواد جدید را برای ساخت و تولید محصولات به یکدیگر متصل کرد، پس در این صورت نیز پیشرفت چندانی در علم و تکنولوژی صورت نخواهد پذیرفت.

با همین توضیحات می‌توان به جایگاه صنعت جوش در حال و آینده دنیا پی برد.

منبع : پاسخ به سوالات مکانیک

عکس های جذاب برای سرگرمی
یه خبر برای افرادی که خواستار نسخه دمو بودند
برنامه Email Group مارکتینگ
Easter Egg چیست؟
اجزاء یک سیستم RFID : تگ ها
اجزاء یک سیستم RFID : طیف فرکانس
تگ های هوشمند RFID در مقابل کدهای میله ای
RFID چیست؟
آشنایی با الگوریتم MD5
شماره گیری بدون استفاده از صفحه کلید
راهنمای کامل، جامع و کاربردی برای خرید لپ تاپ در بازار ایران
آموزش ساخت ربات
پروژه های روباتیک
ماژول SRF08
محصولات جدید روباتیک و الکترونیک در فروشگاه های ایران
[همه عناوین(43)][عناوین آرشیوشده]